هفته نامه اطلاع رسانی شهرداری قزوین

*قزوین چقدر می‌بارد؟

 بر همین اساس، رئیس اداره تحقیقات هواشناسی قزوین به «پیام شهر» می‌گوید: در روزهای یازدهم و دوازدهم فروردین امسال میانگین پهنه بندی بارش 48 ساعته استان، یعنی مقدار میانگین بارش توزیع شده در هر مترمربع از استان، 6/57 میلی‌متر بود؛ درحالی که بارش‌های 24 ساعته حدود 20 میلی‌متر و بالاتر منجر به دبی قابل ملاحظه می‌شود که در آن احتمال سیلابی شدن وجود دارد.

حسن نوروزی با اشاره به بیشترین بارش 24 ساعته ثبت شده در ایستگاه‌های استان در طول دوره آماری، می‌افزاید: آوج با 89 میلی متر در آبان ماه سال 82 بیشترین بارش را داشته و در بین ماه‌های فروردین نیز ایستگاه سیردان با 63 میلی متر بارندگی در فروردین 94 بیشترین بارش را ثبت کرده‌است.

او ادامه می‌دهد: از ابتدای سال زراعی جاری، یعنی یکم مهرماه 97 تا پایان روز 18 فروردین 98 استان قزوین حدود 340 میلی متر بارش داشته که نسبت به مدت مشابه سال زراعی گذشته 187 میلی متر، معادل 110 درصد افزایش را نشان می‌دهد و در مقایسه با بلند مدت نیز 110 میلی متر، یعنی 48  درصد افزایش داشته‌است.

رئیس اداره تحقیقات اداره کل هواشناسی قزوین با اشاره به اینکه در این مدت شهرستان آوج با 71 درصد رشد، بیشترین افزایش بارندگی را نسبت به سایر نقاط استان داشته است، تصریح می‌کند: در بارش‌های سیلابی اخیر به ویژه روزهای 11 و 12 فروردین، ایستگاه باران سنجی شهیدآباد آوج با ثبت 100 میلیمتر طی 2 روز بیشترین بارش را داشته؛ ضمن اینکه روز یازدهم فروردین بیشترین بارش 24 ساعته از ایستگاه شهیدآباد به میزان 55 میلیمتر  و روز 12 فروردین، بیشترین بارش 24 ساعته از ایستگاه ضیاءآباد تاکستان به میزان 48 میلیمتر گزارش شده‌است.

نوروزی با بیان اینکه حجم بارش های سیلابی روزهای 11 و 12 فروردین برای کل استان 900 میلیون مترمکعب برآورد شده‌است، می‌گوید: نقشه های پهنه بندی تمرکز بارش ها را  برای منطقه  آوج و مناطق غرب تاکستان بین 70 تا 110 میلی متر طی این دو روز نشان می‌دهد؛ بنابراین بارش‌های اخیر طبیعتا بر افزایش حجم روان‌آب‌های سطحی، افزایش دبی رودخانه‌ها و ذخایر آب سدها تأثیر زیادی داشته که در صورت کنترل یا ذخیره آن، در زمان‌های مقتضی قابل استفاده‌است.

نوروزی تصریح می‌کند: از ابتدای فروردین 98 تا پایان روز 18 فروردین، حدود 100 میلی متر بارش در سطح استان اتفاق افتاده که نسبت به بلندمدت 70 میلی‌متر معادل 230 درصد افزایش را نشان می‌دهد.

آنگونه که او می‌گوید  فروردین سال گذشته بارش فقط دو میلی متر بود؛ درحالی‌که در فروردین امسال از ابتدای سال تا پایان روز 18 فروردین 100 میلی متر بارندگی اتفاق افتاده‌است که حکایت از رشد 620 درصدی نسبت به سال گذشته دارد.

رئیس اداره تحقیقات اداره کل هواشناسی قزوین در مورد پیش‌بینی بارش باران طی بهار امسال در استان بیان می‌کند: هفته پایانی فروردین بارش‌ها در حد نرمال خواهد بود و در ماه‌های اردیبهشت و خرداد نیز به جز بخش‌هایی از نیمه جنوبی استان، ارتفاعات آوج و جنوب شهرستان بویین زهرا که 5 تا 10 درصد افزایش بارش خواهند داشت، در سایر نقاط استان بارندگی‌ها در حد نرمال خواهد بود؛ ضمن اینکه متوسط بارش نرمال در اردیبهشت 50 و در خرداد ماه 9 میلی متر است.  

نوروزی، درباره اظهارات برخی افراد درباره بی‌نیازی به صرفه جویی به دلیل افزایش باران‌ها بیان می‌کند: شعار سازمان جهانی هواشناسی در سال 2018  با عنوان «آماده باش جوی، هوشیاری اقلیمی» به تغییرات اقلیمی بلندمدت اشاره دارد که منجر به افزایش شدت و فراوانی رخداد پدیده‌های جوی و اقلیمی شده‌است.

 به گفته  این کارشناس، از آنجاکه کشور ما جزو اقلیم‌های خشک و نیمه خشک جهان محسوب می‌شود، اکنون بیش از هر زمانی، ضرورت سازگاری با شرایط اقلیمی و آمادگی در برابر وقوع پدیده‌های جوی، هوشیاری اقلیمی و نیز آگاهی از مخاطرات مربوط به آب احساس می‌شود؛ بنابراین نباید با یک بارش مقطعی زیاد،  دچار غفلت شده و فکر کنیم که دیگر به صرفه جویی نیازی نیست.

او معتقد است صرفا بر اساس یک بارش نمی‌توان گفت که از خشکسالی خارج و وارد فاز ترسالی شده‌ایم؛ زیرا ترسالی منوط به بارش زیاد در بازه بلندمدت است.

*تهدید سیل در قزوین

 قدرت اله مهدیخانی،مدیرکل مدیریت بحران استانداری قزوین، با اشاره به خسارت بیش از 200 میلیارد تومانی بارش‌های روزهای یازدهم و دوازدهم فروردین در سطح استان قزوین به پیام شهر می‌گوید: در این بارندگی‌ها که یک چهارم تا یک سوم بارندگی سال زراعی در طی دو روز در آن با 67 میلی متر بارش در ثانیه اتفاق افتاد، هیچ تلفات جانی نداشتیم و فقط دو نفر بر اثر ریزش کوه جان خود را از دست داده بودند؛ در حالی که سال های 77 تا 79، در استان قزوین حدود 14 نفر بر اثر سیل با 27 میلی متر بارندگی جان خود را از دست دادند.

به گفته مدیرکل بحران، هیچ روستا یا شهری در این حادثه تخلیه نشد و فقط به کسانی که خانه‌هایشان در حریم بستر رودخانه یا در معرض خطر بود برای تخلیه منزل مسکونی هشدار داده‌شد که در مجموع تعداد این خانوارها حدود 30 تا 40 مورد بود؛ به طوری که در برخی روستاها و فقط در حد چند خانوار نزدیک به رودخانه به منزل اقوام رفتند و به عنوان مثال در روستای تراتن، دو نفر ساکن خانه‌ای در معرض خطر، یک شب را در مسجد ماندند.

او با اشاره به اینکه تعامل و هماهنگی دستگاه‌های استان در این حادثه خوب بود و به آن نمره بالای 17 می‌دهم، می‌گوید: چنانچه این بحران مدیریت نمی‌شد، با توجه به شدت بارندگی ها به امدادرسانی استان‌های دیگر نیاز داشتیم؛ اما اکنون علاوه بر مدیریت سیل در استان، امکانات و نفرات استان ما هم در خدمت استان‌های سیل‌زده است.

مدیرکل مدیریت بحران استانداری قزوین با اشاره به اینکه 12 شهر و 58 روستای استان مستقیم در معرض خطر سیل هستند، می‌گوید: شهرهای قزوین، بیدستان، شریفیه، آبیک، محمدیه و آوج از جمله مناطقی هستند که بیشتر در معرض خطر هستند و در این میان، شهر قزوین بیش از بقیه شهرها در معرض خطر سیل قرار دارد.

مهدیخانی با تاکید بر اینکه شهر قزوین از سمت رودخانه باراجین، بازار، وشته و دلی‌چای تهدید می‌شود و اگر کنترل نشود خطرناک است، اضافه می‌کند: شهر صنعتی البرز از سوی رودخانه یالیان در امتداد رودخانه باراجین، شریف‌آباد با رودخانه شترک، آبیک با رودخانه آبیک سفلی، بیدستان با رودخانه شرقی و غربی در دو سوی شهر، بویین زهرا با خر رود و حاجی عرب در معرض خطر هستند.

او خاطرنشان می کند: تمام رودخانه‌های استان که از چند دهه پیش حریم گذاری شده بودند مورد دستبرد بخش های دولتی و خصوصی قرار گرفته اند و علاوه بر ساختمان‌سازی، در برخی از آنها کشاورزی نیز انجام می شود.

این مسئول بیان می کند: شهرداری‌ها، اداره‌کل راه و شهرسازی و بخش خصوصی تمام حریم رودخانه ها را به ویژه به دلیل خشکسالی، بارش های کم و سیلابی نبودن آن، مورد دستبرد قرار داده اند و اکنون با دستور استاندار و معاون عمرانی استانداری، باید تمام مسیل های روخانه ها پاکسازی و حتی ساختمان هایی که با مجوز در این محدوده ها ساخته شده بودند، تخریب شود.

مهدیخانی با بیان اینکه قرار نیست ما همچنان تاوان ناکارآمدی مدیران پیشین را بدهیم، تصریح می کند: در بارندگی های اخیر شدت بارش ها و حجم آب رودخانه یالیان در پایین دست رودخانه باراجین چنان زیاد بود که حتی در مقطعی از زمان تصمیم به تخلیه شهر صنعتی گرفتیم؛ اما جمعیت حدود 70 هزار نفری کجا باید اسکان می‌یافتند؟

*ساخت‌وساز در حریم رودخانه‌ها

مسعود حق‌لطفی، مدیرکل راه و شهرسازی قزوین هم در این باره به «پیام شهر» می‌گوید: موارد زیادی از ساخت و ساز و کشاورزی در حریم رودخانه‌ها در استان وجود دارد که با گرفتن زمین از منابع طبیعی، در مسیل، بنا ساخته شده است.

 او اضافه می‌کند: در سیل اخیر در منطقه خرم‌آباد واقع در تاکستان و دشتابی، به دلیل کشت محصول در حریم رودخانه، حریم از بین رفته‌بود و سیل در آن اتفاق افتاد.

حق‌لطفی تصریح می‌کند: همچنین در شهر شریفیه ساخت‌وسازهایی در حریم رودخانه انجام شده که سازندگان از تخلف بودن آن اطلاع نداشته‌اند؛ از این رو در کمیسیون ماده 100 پروانه گرفته‌اند که از این دست ساخت‌وسازها در شهرهای اطراف قزوین زیاد است.

قزوین؛ استانی با سیل‌خیزی کم

اما حسین اینانلو، اقلیم‌شناس با بیان اینکه در پهنه‌بندی سیل‌خیزی در ایران، استان قزوین جزو استان‌هایی با سیل‌خیزی کم به شمار می‌رود، به «پیام شهر» می‌گوید: دو سوم استان قزوین کوهستانی و یک سوم آن دشت قزوین است که بخش کوهستانی در معرض سیل‌خیزی جدی نیست؛ مگر مناطقی مانند آوج یا الموت در بخش‌هایی مانند رجایی‌دشت و رازمیان که در کنار آبراهه قرار دارند و اگر حریم رودخانه حفظ نشود یا دستکاری شود، خط سیل به دنبال دارد.

 او می‌افزاید: اما دشت قزوین که شهرهایی مانند الوند، آبیک، قزوین و شال در آن قرار دارند، در معرض سیل هستند؛ زیرا با اینکه بارش در کوهستان بیشتر و در دشت کمتر است، به دلیل انتقال یک سوم روان‌آب‌های حاصل از بارندگی‌ها به دشت قزوین، احتمال سیل‌خیزی آن بالا می‌رود.

او ادامه می‌دهد: اگر حریم رودخانه‌های اصلی، فرعی و مسیل‌ها حفظ شود، سیل منطقه را تهدید نمی‌کند؛ اما وقتی با این توجیه جاهلانه که به دلیل بارش کم و وجود آب اندک در داخل رودخانه‌ها، در ساخت و سازها به حریم آن‌ها تجاوز شده‌باشد، مشکل به وجود می‌آید.

این اقلیم شناس اضافه می‌کند: بهترین نمونه این موضوع، رودخانه بازار است که با محدود کردن بستر و کم کردن عرض آن و همچنین بتنی کردن کف این رودخانه و در نتیجه کاهش نفوذ آب و افزایش جریان آن، در بارندگی‌ با حجم بالا در زمان کوتاه، بستر توانایی انتقال آب را ندارد و به همین دلیل هم در بارندگی های اخیر، این رودخانه طغیان کرد.

اینانلو تصریح می کند: در استان قزوین چوبیندر، اقبالیه و الوند خطر سیل‌خیزی خیلی بیشتری نسبت به دیگر مناطق دارند؛ زیرا شرایط ریخت و ناهمواری زمین در این مناطق طوری است که اگر بستر رودخانه‌ها دستکاری شود، سیل خیزی آن‌ها از قزوین هم بیشتر است؛ اما در خود شهر قزوین بخش جنوبی به خصوص نواب در صورت دستکاری حریم رودخانه‌ها نسبت به دیگر مناطق شهر سیل‌خیزی بیشتری دارد، پس باید ضمن لایروبی رودخانه‌ها، از کاهش عرض آن خودداری شود.

او ادامه می‌دهد: شهر قزوین چندان سیل خیز نیست و یکی از دلایل آن وجود رودخانه‌های زیاد است؛ به دیگر معنا، تعدد رودخانه‌ها سبب کاهش احتمال وقوع سیل شده‌است؛ زیرا طبیعتا اگر تمام رودخانه‌های ارنجک، اسماعیل‌آباد، بازار و بقیه یک رودخانه بودند، به دلیل زیاد بودن حجم آب، امکان وقوع سیل بیشتر بود.

اما این اقلیم‌شناس، درباره تأثیر بارندگی‌ها بر خشکسالی بیان می‌کند: قزوین تا قبل از روز بیستم فروردین 108 میلی متر بیشتر از میانگین درازمدت بارندگی دریافت کرد که این موضوع هم امیدوارکننده و هم نگران‌کننده است.

اینانلو، احیای تالاب‌ها و مرداب‌ها برای امسال و شاید سال بعد و همچنین ترمیم و تغذیه بخشی از آبخوان‌ها را از موضوعات امیدوارکننده می‌خواند و بیان می‌کند: ازآنجاکه دشت قزوین کشت آبی دارد، با بارندگی‌هایی که در بهار اتفاق افتاد، از یک تا دو نوبت آبیاری بهاری برخوردار شد و برای کشت دیم هم به دلیل نمناکی بالا، امسال محصول دیم خوبی خواهیم داشت.

او می‌گوید: اما نگرانی از این است که ساده انگاری بین مردم و مسئولان ایجاد شود که دوره خشکسالی تمام شده و به حالت نرمال گذشته برگشته‌ایم و این سبب شود اراده نسبی که در سال‌های اخیر برای مدیریت آب و بستن چاه‌های غیرمجاز در بین مسئولان ایجاد شده‌بود، از بین برود و موج جدیدی از غارت‌های منابع زیرزمینی آغاز شود.

این اقلیم شناس ابراز نگرانی می‌کند که مبادا مردم و مسئولان، این بارندگی‌ها را پایان خشکسالی بدانند؛ در حالی‌که مطالعات اقلیم شناسی چنین موضوعی را اثبات نمی‌کند و نشان می‌دهد در مسیر تغییر اقلیم هستیم؛ بنابراین حتی ممکن است سال‌های بعد، خشکسالی شدیدتر هم باشد. آیا این نگرانی، سیاستگذاران را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟!