هفته نامه اطلاع رسانی شهرداری قزوین

همان اوایل کوچه کانون، پیرمردی روی صندلی، مقابل خانه‌ای قدیمی نشسته‌است. روی دیوارهای خانه هنوز یک لایه از کاه‌گل دیده می شود. «صفرعلی قره‌خانی» مالک قدیمی‌ترین خانه شیخ‌آباد، خانه‌های ضلع غربی کوچه را نشان می‌دهد و می‌گوید: «اینجا قبلاً یک ردیف خانه بود و پشت خانه‌ها باغ و رودخانه وجود داشت.» حالا همه آن باغ‌ها به خانه تبدیل شده و اثری از باغ‌ها نمانده‌است. «دایی رضا» که یکی دیگر از اهالی قدیمی محله است، یادش هست که به باغ‌های سمت غربی محله می‌گفتند چُل؛ «چُل یعنی بیابان، آنجا بیرون شهر بود.» حتی می‌گوید: «شیخ‌آباد گذر باریکی بود. الآن خیلی وسیع شده. وسط کوچه درخت‌های توت بلندی داشت که عمرشان بیشتر از 100 سال می‌شد، همه را قطع و خانه‌ها را خراب کردند و این کوچه این‌طور پهن شد.»
 کمی پایین‌تر یکی از ادارات پسماند است و بعد ازآن هم یک مدرسه. حاج صفرعلی می‌گوید: «به‌جای اداره پسماند یک آب‌انبار بود و بیرونش هم فضایی قرار داشت به نام رخت‌شوی‌خانه که زن‌ها آنجا رخت می‌شستند. به‌جای مدرسه هم ما شنیده‌ایم یک قبرستان بود.» وسط خاطراتش از محله، درِ خانه قدیمی قره‌خانی باز می‌شود و مردی درشت‌هیکل حدوداً 50 ساله با کلاهی پشمی بیرون می‌آید؛ رضا قره‌خانی پسر او است. دیرش شده و می‌گوید باید برود دکانش را باز کند؛ اما می‌ایستد و برایم از شیخ‌آبادِ دورانِ کودکی‌اش می‌گوید: «اهالی شیخ‌آباد حدود 50 خانواده ازکردهای تبعید شده از کرمانشاه بودند و همه هم همین‌جا ساکن شدند. پدرم داماد سرخانه بود. این خانه و چند خانه این‌طرف و آن‌طرفش و حتی زمین‌های پشت خانه؛ که الآن کانون و خانه‌های مسکونی است، همه از آن پدربزرگم «حاج عیسی کرد چگینی» بود. همه وارث‌ها، خانه‌ها را فروختند یا کوبیدند و ساختند و فقط مال ما مانده که ما هم دیگر اینجا زندگی نمی‌کنیم.»
اجازه می‌خواهم تا خانه را ببینم. وارد یک دالان با نور سبز می‌شوم که دو طرف آن درِ دو اتاق قرار دارد. روبه‌رو یک پرده نصب شده‌است. پرده را کنار می‌زند و به حیاط خانه می‌رویم. حیاط سنگفرش‌های بزرگ یک‌تکه سیمانی دارد که بینشان علف سبز روییده. از انتهای حیاط گاهی صدای بع بع چند گوسفند بلند می‌شود. دیوارهای خانه به عرض یک متر هستند و تیرک‌های چوبی سقفِ اتاق‌ها از پشت پنجره در بعضی قسمت‌ها معلوم است. رضا قره‌خانی توضیح می‌دهد: «زیرزمین این خانه قبلاً تا سر کوچه یک‌دست ادامه داشت. پدربزرگم 8 بچه داشت و هرچند اتاقِ این حیاط متعلق به یکی از خاله‌ها یا دایی‌هایم بود. هرکدام هم 5-6 بچه داشتند. موقع نهار و شام به ‌اندازه چند اتاق طول سفره‌ای بود که پهن می‌کردیم، همه خانواده با هم سر سفره می‌نشستند و چون ما نسل در نسل دامدار بودیم، همیشه غذایمان آبگوشت بود.» با خنده می‌گوید: «همین حالا هم اگر غذا آبگوشت نباشد، پدرم می‌گوید چیزی نداریم بخوریم.» رضا قره‌خانی که او را به اسم رضا قصاب می‌شناسند، می‌گوید که او آخرین فرد خانواده است که بعد از 4 نسل، هنوز هم با گوسفندها سروکار دارد.
آن‌طور که او می‌گوید کمی پایین‌تر، خانه در بزرگ‌تری هم داشت که وقتی گله گوسفندها از صحرا می‌آمد، در باز می‌شد و حیاط پر می‌شد از گوسفند.
داود رجبی که 62 سال دارد و در گذر شیخ‌آباد صاحب خواروبار فروشی است، تائید می‌کند جمعیت این محله کُردنشین بودند و شغل اهالی گله‌داری و کشاورزی بود؛ «اما حالا تو محله همه جور آدم هست.»
شیخِ رازگشا
اهالی قدیمی محله، از شیخی می‌گویند که این قسمت شهر را آباد کرد و نام اینجا «شیخ‌آباد» شد: «اول مسجد ساخت. بعد کم‌کم اطرافش آب‌انبار و خانه‌ها ساخته شدند.» اما تاریخ‌پژوهان احتیاط می‌کنند و نظر قطعی نمی‌دهند: «ممکن است یک شیخ یا فرد بزرگی در این محل زندگی می‌کرده؛ اساس نام‌گذاری خیلی از محلات این‌طور بود.» به‌هرحال شیخ‌آباد بزرگان شهیر و خوش آوازه‌ای داشته‌است.
مهدی نورمحمدی، تاریخ‌پژوه یکی از این بزرگان را «ملا عباس کیوان» دانشمند و روحانی نامی دوره قاجار می‌داند: «ملا عباس کیوان، در شیخ‌آباد متولد شد و پدرش «ملا اسماعیل سیادهنی» پیش‌نماز مسجد احمد بیک بود.»
آن‌طور که نورمحمدی می‌گوید زندگی ملا عباس کیوان از این‌جهت قابل‌توجه بود که او به درجه اجتهاد رسید، اما بعد از آن به متصوفه پیوست و بعد از حدود 30 سال که جزو این طایفه بود، از آن‌ها روی برگرداند و کتاب‌هایی بر ضد صوفیه منتشر کرد.
«محمدعلی گلریز» در کتاب «مینودر» به این موضوع اشاره کرده که ملا عباس کیوان پس از تکمیل معلومات و کسب دو اجازه اجتهاد از علمای اصولی به‌طور آشکار و دو اجازه از مشایخ اخباریون به‌طور پنهانی، در 1313 ه.ق به میهن خود برگشت و مدتی بعد به تهران رفت و به تحقیق در مورد صوفیان در ایران پرداخت و آن‌طور که در این کتاب آمده: «بزرگان آن‌ها مانند «صفی علیشاه» و حاج «میرزا محمدعلی تهرانی» و آقا «تقی خوئی» و... را دید و با آنان گفت‌وگو کرد و سرانجام به بیدخت گناباد رفت و دست ارادت به حاج «مولی سلطان‌علی گنابادی» داد و به مدت 15 سال مرید صمیمی او بود و به «منصور علی» ملقب شد؛ تا به مقام قطبیت ارتقا یافت. پس‌ازآن 17 سال سِمَت هدایت و ارشاد این طایفه را داشت [...] اما به‌یک‌باره در 1340 ه.ق از تصوف روی برگرداند و در تهران سکونت کرد و به تألیف مشغول شد» نورمحمدی تألیفات او را رازگشا می‌داند و می‌گوید که او در این تألیفات به افشاگری درباره تصوف پرداخته‌است.
«گلچین» هنرمند تئاتر و سرلشگر شهید «عباس بابایی» هم از دیگر اهالی این محله بودند.
خانه بابایی
در کوچه کانون به دنبال منزل شهید «عباس بابایی» می‌گردم،  پسربچه‌ای که با دوچرخه از کنارم رد می‌شود، همان‌طور که دور می‌شود بلند می‌گوید: «کوچه شهید بابایی همونه.» مثل‌اینکه غریبه‌ها در این محله فقط سراغ این خانه را می‌گیرند.
چند باری به خانه بابایی می‌روم و هر بار به درِ بسته می‌خورم. تا به‌وسیله چند واسطه، از یکی از اقوام شهید می‌شنوم که بیست و سوم هر ماه قمری در این خانه روضه برپا است. صبح سرد آخرین جمعه پاییز که مصادف با بیست و سوم یکی از ماه‌های قمری است، به خانه بابایی می‌روم. از سر کوچه، درِ بازِ خانه معلوم است. از یک دالان می‌پیچم و به حیاط بزرگی می‌رسم. در سه طرف حیاط اتاق‌هایی با ارتفاع چند پله کوتاه دیده می‌شود و برخلاف خانه‌های قدیمی، اینجا به‌جز یک زیرزمین کوچک 12 متری، زیرزمین دیگری وجود ندارد. یک حوض بزرگِ کم عمق، وسط حیاط است و چند درختچه گلدانی گوشه‌هایش. چهار باغچه کوچک که هرکدام به‌اندازه یک درخت جا دارند در اطراف حوض است و دورتادور حیاط صندلی‌هایی چیده شده‌است.
پسر جوانی درِ یکی از اتاق‌های ضلع شمالی حیاط را باز می‌کند و بعد از سلام می‌پرسد که آیا برای ثبت‌نام کلاس تئاتر رفته‌ام؟ از صحبت‌هایش معلوم می‌شود که شهرداری خانه را مدتی در اختیار گروه‌های هنری گذاشته بود.
در اتاقی که شبیه به آشپزخانه است، برادر شهید را پیدا می‌‌کنم؛ همراه با دو خانم مسن مشغول آماده کردن وسایل روضه هستند.
«احمد بابایی» برادر کوچک‌تر شهید عباس بابایی، باحوصله و آرام صحبت می‌کند. از حیاطی که در آن هستیم می‌گوید، آن زمانی که شاخه‌های انگورِ روی داربست‌ها، دورتادور آن، سایه انداخته بودند.
از پشت در و پنجره‌های بزرگ دوجداره‌ خانه، از درهای چوبی قدیمی‌اش حرف می‌زند. دستی بر آجرهای اُخرایی‌رنگ خانه می‌کشد و از دیوارهای خشتی و الوارهای چوبی سقف که هنوز هم پشت سقف‌های کاذب استوارند و سنگفرش‌های مربع شکل قدیمی می‌گوید.
 وسایل تعزیه‌ در اتاق غربی چیده شده. در یکی از اتاق‌های‌ شمالی، لباس‌های خلبانی است که سرلشگر موقع شهادت به تن داشته و روی دیوارِ اتاقِ دیگر، عکس‌هایی از نوحه‌خوانی شهید بابایی، دیدارش با امام خمینی (ره) و عکسی هم با خلبانان در پادگان اهواز و قبل از بمباران عراق نصب شده است.