هفته نامه اطلاع رسانی شهرداری قزوین

  صحبت از باب الجنت و دارالمؤمنین است. شهری که دیار مردمانی خوش ذوق و هنرمند، شاعرانی به نام و طنازانی به یاد ماندنی، مؤمنان، عارفان و دانشمندانی است که آوازه آن‌ها در جهان پیچیده است. همان جایی که تاک و تاکستان هایش تلألو خورشید را دوچندان کرده  و از قدیم تاکنون سخن از آب و هوای بی نظیرش میان مردمان بوده و هست. قطعه ای از بهشت که ناصرخسرو هم در سفرنامه اش از آن نام برده است.

 شهری که آغوشش همواره به روی گردشگران باز است. شهری که قدمت چندین هزار ساله آن نشان از روزگار خوش و ناخوش دوران دارد. شهری که غبار سال های دور و دراز رنگ و روی آن را دستخوش تغییر نکرده است. گرد سپید روزگار اگرچه بر گیسوان برخی کوچه های آن نشسته؛ اما همچنان نوای جوانی از تار و پود سنگ فرش‌های آن به گوش می رسد. مردمانش هنوز هم دلخوش و صبور از چهار فصل این زندگی عبور می کنند. همان که به شهر دروازه‌ها معروف است. از جنوب شرق قزوین که وارد شهر می‌شویم دروازه‌ای زیبا رخ نمایان می کند. این یکی از همان بناهایی است که نمایانگر شکوه و قدمت این شهر است. دروازه ای که رنگ فیروزه ای کاشی هایش، زیبایی معماری بی بدیل آن، چروک های نشسته بر پیشانی آجرهای قدیمی اش که نشان از عمر طولانی آن دارد؛ بدون شک نمی گذارد بی تفاوت از کنار آن عبور کنیم.

 دروازه تهران قدیم را می گویم. دروازه‌ای در دل یک میدان بزرگ در جنوب شرق قزوین که در گذشته برای حفاظت از شهر قد علم کرده بود و اکنون پس از گذران عمری طولانی نظاره گر گذر زمان در گوشه ای از شهر قزوین در این روزگار ماشینی است. دروازه ای که پیش از این‌ها در حاشیه شهر بود و هر کس که می خواست وارد این شهر شود، باید از آن عبور می کرد و حالا در میانه شهر قرار گرفته و هرکس که به قزوین می‌آید برای بازدید از این یادگار ارزشمند گذشتگان باید در جنوب شرق قزوین گشتی بزند و به تماشای شکوه این سازه بی بدیل بنشیند.  

شهری که حالا دیگر رنگ و رو عوض کرده و از این دروازه ها به عنوان یادگار و میراث ارزشمند گذشتگانش پاسداری می کند، این در حالی است که روزگاری مردمان این شهر دست به کار شدند و با هدف حفاظت از شهر و دیار خود این دروزاه های زیبا را بنا کردند.

ممکن است با خودتان بگوید چرا در زمان قدیم ورودی شهرها، دروازه داشته؟ یا بهتر بگوییم هدف از ساخت دروازه در  گذشته چه بوده است؟ جالب است بدانید دروازه‌های قدیم حکم پلیس‌راه‌ها و کلانتری‌های کنونی را داشته‌اند و برای محافظت از محدوده شهر و جلوگیری از حملات، غارت و دزدی ساخته می‌شدند. این دروازه هم یکی از همان هاست.

دروازه تهران قدیم یا دروازه قدیم تهران دروازه‌ای تاریخی در مدخل جنوب شرقی قزوین است که جاده قدیم تهران -قزوین از آن‌جا وارد قزوین می‌شد. این دروازه از شهر قزوین در برابر حملات و دزدی و غارت شهرهای دیگر از شهر محافظت می کرده ‌است. این دروازه در بیرون شهر ساخته شده بود؛ ولی هم اکنون به دلیل گسترش جمعیت درون شهر قزوین قرار دارد. این بنا دارای آثار کاشی‌کاری و معماری عهد ناصرالدین‌شاه است. یعنی قدمت آن به دوره قاجار باز می گردد. این یک بنای به جا مانده از دوره قاجار است که با دقت و معماری بسیار زیبا و دقیق، توسط معمارانی توانمند بنا شده است.

بر اساس آنچه شنیده ایم و شواهد می گوید، پیش از این 9 دروازه در اطراف قزوین ساخته شده بود که بر اثر گذر زمان همه آن ها به جز دو دروازه از بین رفته است. امروزه تنها دو دروازه درب کوشک و دروازه تهران قدیم در ورودی های این شهر به جا مانده‌ است. این بنا در سال ۱۳۴۷ شمسی مرمت و کاشی کاری شده است.  

به مرور زمان نقش پررنگ دروازه‌ها کم‌رنگ شد تا جایی که به‌دلیل گسترش شهر و افزایش جمعیت، بیش‌تر دروازه‌های این شهر تخریب شدند؛ اما همچنان دو دروازه درب کوشک و تهران قدیم استوار و پابرجا مانده و با تلاش نسل امروز مرمت، احیا، حفظ و نگهداری شده است که  به دلیل قدمت این بناهای تاریخی، در حال حاضر از بناهای دیدنی قزوین محسوب می‌شود و بازدیدکنندگان زیادی هر سال برای تماشای آن ها از سراسر دنیا به قزوین سفر می کنند.

 ناگفته نماند که برخی غفلت ها در معرفی ظرفیت های گردشگری قزوین موجب شده تا این دیار پر نقش و نگار به خوبی معرفی نشود و بسیاری از مردم از وجود پتانسیل های گردشگری آن بی خبر باشند؛ اما با این وجود با اقدامات سال های اخیر در حوزه صنعت پاک گردشگری این شهر خوش درخشیده است.

به توصیف بنای زیبای دروازه تهران قدیم می پردازیم. بنای آن آجری، دارای یک سر درب اصلی با سبک رسمی بندی،  کاسه بندی  و دو  طاق قرینه در طرفین که راه ارتباطی است. پیشنهاد می‌کنم هنگامی که به دروازه نزدیک شدید، حتما پیاده شده زیر این طاق قجری رفته و بعد دور تا دور آن چرخی بزنید که هشت گلدسته این دروازه را به زیبایی هر چه تمام تر ببینید. گفتنی است این دروازه مرداد سال 1354 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

قزوین از شهرهای تلخ ‌و شیرین دیده‌ کشور است. قدمت این شهر بر اساس شواهدی که وجود دارد به زمان حکومت مادها بازمی‌گردد. پس بدون تردید شهری همچون قزوین با چنین قدمتی، جاذبه‌های تاریخی بسیاری در قلب خود جای داده است.

جالب است بدانید که دروازه تهران قدیم به عنوان المان فرهنگی و هنری شهر قزوین به حساب می‌آید.  معماری دروازه تهران قزوین در عین سادگی، نمونه بارز اصالت و استواری در دوره قاجار است.  نمای این دروازه مزین به کاشی‌کاری سنتی بوده و طاق بزرگ (میانی) دروازه تهران قدیم محل رفت‌ وآمد مردم به شمار می‌رفته است.

اگر بخواهیم معماری این دروازه را دقیق‌تر شرح دهیم، دروازه تهران شامل سه سردرب است که سردر میانی عرض و ارتفاع بیشتری نسب به دو طاق دیگر دارد. اگر کمی به این سردرب ها توجه کنید، متوجه قوس نوک تیز طاق بزرگ خواهید شد. معمار این سازه با طراحی هشت گلدسته با شکوه هرچه تمام‌تر، دروازه تهران قدیم را ساخت و هم‌اکنون با گذشت یک قرن از زیبایی این اثر چیزی کم نشده است.

باید بگویم که به جز قزوین دروازه تهران در شهرهای اصفهان، اراک و تبریز هم  وجود دارد؛ افرادی که در این شهرها سکونت دارند، بارها نام دروازه تهران به گوش‌شان خورده است.

تنها لطفی که شامل حال دروازه تهران قدیم قزوین شده را می‌توان تخریب نشدن آن دانست. بنایی با شکوه، بی نظیر و زیبا که با معماری بسیار هنرمندانه اش به یک ظرفیت خوب گردشگری برای این شهر تبدیل شده است.

***

آنچه درباره قزوین گفته می شود فقط در قالب واژه هاست. باید به چشم نظاره گر بود باید وقت گذاشت و ظرفیت های تکرار نشدنی این شهر را با حوصله به تماشا نشست. قزوین مجموعه ای کامل از فضاهای دیدنی تاریخی، فرهنگی، مذهبی، طبیعی، اقتصادی و ... است. این یعنی یک فرصت مناسب برای گردشگری. یک فرصت مناسب برای آن که وقتی را به خوشی بگذرانیم.

اما در لابه لای این حرف ها که بوی سفر، بازدید و گردش می دهد بعضی چیزها روح و روان آدم را خدشه دار می کند و آن آسیب زدن به بناهای تاریخی، فرهنگی، طبیعی و ... است.  ای کاش بدانیم که این ها ثروتی هستند که از گذشتگان برای ما به یادگار مانده و ما نیز در برابر آن ها مسئولیم تا با حفظ، نگهداری و صیانت از آن ها برای انتقال این ثروت ها به نسل های آینده گام برداریم. 

متاسفانه دروازه تهران قدیم قزوین مورد بی‌مهری تعدادی از افراد بی توجه قرار گرفته است و در چند نقطه از این بنا، آثاری از انفجار (ترقه) و تخریب دیده می شود. که امیدواریم دیگر شاهد چنین وقایع تلخی که سرمایه های ملی ما را تهدید می‌کند نباشی